Fotograaf Tillema was kritisch op kolonialisme

Hendrik Freerk Tillema vertrok als apotheker naar Nederlands-Indië, maar werd eenmaal daar een fotograaf met een maatschappelijke boodschap. Doordat zijn zaken goed liepen had hij geld om te reizen, fotograferen en publiceren. Hij vroeg in zijn werk aandacht voor de slechte leefomstandigheden van de Indonesische bevolking. Het koloniale gezag richtte zich vooral op behoud van eigen positie. De Indonesische bevolking leefde echter in extreme armoede, waardoor de volksgezondheid in gevaar kwam.

De schaduwkant van het kolonialisme
In Nederland heerste een romantisch beeld van de koloniale tijd, ook wel ‘tempo doeloe’ genoemd. In het Nederlands vertaald betekent dit ‘de goede oude tijd’. Om de Nederlandse onderdrukker een spiegel voor te houden liet Tillema de andere kant zien van Nederlands-Indië. Naast foto’s van statige koloniale huizen vind je in zijn archief ook foto’s van slechte behuizing van de Indonesiërs zelf. Tillema was één van de weinigen in die tijd die kritiek uitte op de koloniale wereld.

Het stemt tot diepe droefheid te weten, dat het uitgestrekte Indonesië, schoon en vruchtbaar als geen tweede plek op aarde, zoo ontstellend dun bevolkt is, terwijl er aan het bevolkingsvraagstuk zoo heel weinig aandacht wordt geschonken! In tal van streken heerschen nog diep treurige toestanden. De meening, vaak verkondigd, dat de menschen daar in hun “Oertoestand” zoo gelukkig zouden zijn, is onjuist. Het is noodig, er beschaving en gezondheid te brengen.

Tillema publiceert kritische artikelen
Als apotheker wist Tillema hoe belangrijk een goede hygiëne was voor de gezondheid. Hij publiceerde in dagbladen over het belang van betere huisvesting, riolering en waterleiding met openbare kranen. Tussen 1915 en 1923 publiceerde hij de zesdelige serie Kromoblanda over de volksgezondheid van de Indonesische bevolking. Hij deed dit op eigen kosten en stuurde de publicatie gratis toe aan leden van de uitvoerende en wetgevende macht. Op 9 november 1940 ontving hij een eredoctoraat in de geneeskunde van de Rijksuniversiteit Groningen 'voor zijn inzet voor betere hygiënische woonomstandigheden in Nederlandsch Oost-Indië'. Maar zijn strijd leverde in zijn tijd helaas nog weinig op.